Abdulloh Ansoriy maqbarasi

Abdulloh Ansoriy maqbarasi
Abdulloh Ansoriy maqbarasi
Muqobil nomlari	Guzar Gah masjidi
Umumiy maʼlumot
Joylashuvi	Hirot, Afgʻoniston
Mamlakat	Afgʻoniston
Koordinatalar	34°22′29″N 62°14′26″E / 34.374756°N 62.240506°E
Balandligi
Architectural	Temuriylar
Dizayn va konstruksiya
Meʼmor	Qavam al-din
	Abdulloh Ansoriy maqbarasi

Abdulloh Ansoriy maqbarasi shuningdek, Guzar Goh maqbarasi yo shunchaki Guzar Goh, Abdulloh Ansoriy ziyoratgohi kompleksi nomlari ham keng tarqalgan – Hirotdagi (Afgʻoniston) meʼmoriy yodgorlik (1425-1429) va mashhur ziyoratgoh. Bu yerga soʻfiy avliyo Xoʻja Abdulloh Ansoriy dafn etilgan. Ziyoratgoh Hirotdan 3 kilometr (1.9 mi) shimolroqda joylashgan. Ogʻa Xon Madaniyat jamgʻarmasining Tarixiy shaharlar dasturi 2005-yilda majmuada taʼmirlash ishlarini amalga oshirgan^[1].

Ziyoratgoh 1425-yilda Hirotda, Sherozlik meʼmor Qavomiddin tomonidan qurilgan. Bu yodgorlikning homiysi Temuriylar sulolasi hukmdori Shohrux Mirzodir. U bu yerni homiy-avliyo Xoʻja Abdulloh Ansoriy uchun yodgorlik maqbara qilib foydalanishga topshiradi. Abdulloh Ansoriy ham soʻfiy tasavvufchisi^[2], ham Hirotning homiysi edi.

Temuriylar Moʻgʻullar imperiyasi 1335-yilda qulagandan keyin hukmronlik qilganlar. Moʻgʻullar Oʻrta Osiyo etnografik guruhidan boʻlgan, shuning uchun temuriylar badiiy uslublariga ularning Osiyo anʼanalari taʼsir qilgan. Maqbara Abdulloh Ansoriy ziyoratgohi uchun qurilgan boʻlib, xalq homiyni ulugʻlagani uchun uning yoniga dafn etilishni orzu qilgan. Biroq, oddiy odamlar bu yerga dafn etilishi kerak emas edi va bu hudud faqatgina Islom jamiyatida elita maqomiga ega boʻlgan insonlar uchungina moʻljallangan edi. Qabriston Hirotning sharqidagi eng boy qabristonlardan biri boʻlib, turli xalqlarning qabrlari har xil rangdagi va har xil hajmdagi toshlar bilan bezatilgan. Qabrlar jamiyatda yuksak mavqega ega boʻlgan shahzodalar, darveshlar, davlat amaldorlari, askarlar, Shoirlar va boshqalar uchun moʻljallangan. Daraxtlar Abdulloh Ansoriy qabrining yuqori qismida joylashgan boʻlib, uning shimol tomonida baland marmar ustun va uning sharafiga oʻrnatilgan qabr toshlari oʻrnatilgan^[3].

Meʼmor Qavom ad-Din Sheroziy oʻz ona shahri Sherozdan Eronning shimoliy hududlariga sayohat qilgan. Uning bu davrdagi ayrim ishlariga Hirotdagi Shohrux Mirzo uchun bunyod etilgan madrasa, Mashhaddagi Gavhar Shod uchun jamoat masjidi va Xargirddagi madrasa Gʻiyotiya kabilar misol boʻla oladi. Shohruh tomonidan ziyoratgohni qurish topshirigʻiga koʻra, u eron, turon va oʻzining shaxsiy uslubiy elementlarini oʻzida mujassam etgan oʻziga xos meʼmoriy uslubni ishlab chiqqan^[4].

Ziyoratgohda u yerda dafn etilgan koʻplab taniqli shaxslar, jumladan, Afgʻon hukmdori Do‘stmuhammadxon qabri ham bor. Doʻst Muhammad Hirotni qayta bosib olganidan koʻp oʻtmay 1863-yil 9-iyunda vafot etgan va shu yerda dafn etilgan^[5].

Tavsifi

Majmuaning asosiy eʼtibori sharqiy ayvonga qaratilgan boʻlib, bir tomoni devorsiz boʻlgan toʻrtburchakdan iborat ichki qismdan tashkil topgan. Fasad murakkab mozaika bilan qoplangan katta koʻpburchakli koʻrfazdagi uchta kirish qismidan iborat. Naqshning ulugʻvorligiga qaramay, „ayvon“ devorlari qoʻpol ishlngan. Bu, ehtimol, qurilishning tezkorlikda qurilganligi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Bezakning oʻzi odatda bir xil vaqt ichida tugallanishiga qaramay, qurilish atigi uch yil davom etgan, bu yerdagi bezaklarni Qavomiddinning oʻzi ishlab chiqqanligini, keyin esa bu zargarlik buyumlarini mozaikachilar jamoasi oʻz qoʻllari bilan tayyorlaganlar^[4].

Paygʻambar ziyoratgohi

Gʻarbga qaragan kirish fasadi asosiy kirish peshtoqini koʻrsatadi. Birlamchi kirish peshtoqi yarim gumbazli va besh qirrali qilib ishlangan. Peshtoqning markaziy devorida daxliz yoki ostonaga olib boradigan eshik mavjud. Eshik yoni devor bilan oʻralgan. Eshik ustidagi uchta deraza va boʻshliqlar ikkinchi qavatga yorugʻlik kiritish imkonini beradi. Gʻishtlar feruza va qora rangda banai uslubida sirlangan va chevron naqshida yotqizilgan. Fasadda ikkita yozuv qolgan^[3].

Tuzilishi

Hazira – maqbara atrofi 30 hujra – xilxona bilan oʻralgan, oldida baland peshtoq. Hujralar gumbaz tomli, ularda asosan, Temuriylar avlodi – Hirot hukmdorlarining qabrlari boʻlib, oq, qora marmar qabrtoshlar oʻrnatilgan. Ansoriy qabri ustiga keyinchalik Bobur oq marmar yodgorlik (balandligi 7,5 m) oʻrnattirgan (saqlanmagan). Xona bezagida sirlangan gʻisht, parchin va marmar, girih naqshlari ishlangan, kufiy uslubda xatlar bitilgan.

Adabiyotlar

„Abdulloh Ansoriy maqbarasi“, Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi: 1-jild (A — Beshbaliq). Toshkent: „Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi“ Davlat ilmiy nashriyoti, 2000 — 736-bet.

Manbalar

↑ Aga Khan Trust for Culture. Aga Khan Historic Cities Programme: Urban Conservation and Area Development in Afghanistan. Geneva: Aga Khan Trust for Culture, 2007.
↑ Ohlander, Erik „Sufism“, . The Oxford Handbook of World Philosophy. Oxford University Press, 2011. ISBN 9780195328998.
↑ ^3,0 ^3,1 Golombek, Lisa. The Timurid Shrine at Gazur Gah. Toronto: Royal Ontario Museum, 1969.
↑ ^4,0 ^4,1 Wilber, Donald (1987). "Qavam al-Din ibn Zayn al-Din Shirazi: A Fifteenth-Century Timurid Architect". Architectural History 30: 31–44. doi:10.2307/1568512. ISSN 0066-622X.
↑ Dalrymple, W.. The Return of a King: The Battle for Afghanistan, Borzoi book. Bloomsbury, 2013 — 478-bet. ISBN 978-1-4088-1830-5. Qaraldi: 2020-yil 15-iyun.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

‎

[1] Aga Khan Trust for Culture. Aga Khan Historic Cities Programme: Urban Conservation and Area Development in Afghanistan. Geneva: Aga Khan Trust for Culture, 2007.

[2] Ohlander, Erik „Sufism“, . The Oxford Handbook of World Philosophy. Oxford University Press, 2011. ISBN 9780195328998.

[:2-3] 3,0 ^3,1 Golombek, Lisa. The Timurid Shrine at Gazur Gah. Toronto: Royal Ontario Museum, 1969.

[:0-4] 4,0 ^4,1 Wilber, Donald (1987). "Qavam al-Din ibn Zayn al-Din Shirazi: A Fifteenth-Century Timurid Architect". Architectural History 30: 31–44. doi:10.2307/1568512. ISSN 0066-622X.

[5] Dalrymple, W.. The Return of a King: The Battle for Afghanistan, Borzoi book. Bloomsbury, 2013 — 478-bet. ISBN 978-1-4088-1830-5. Qaraldi: 2020-yil 15-iyun.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]